Aardappelen. Gekookt, gebakken, in een koude salade of gefrituurd. Nederlanders zijn er gek op. Veel mensen denken dat wij Nederlanders al tientallen generaties aardappels eten maar dat is helemaal niet zo. Pas in de 18^e eeuw werd de aardappel als voedsel erkend en verbouwd in Nederland. Inmiddels eet de gemiddelde Nederlander zo’n 86 kilo aardappel per jaar. Hiervan is ongeveer 53 kilo vers en 33 kilo in een bereid product zoals chips of patat. Dat is nogal wat!

Onze voorouders aten geen aardappels

De aardappel is een lid van een speciale plantkundige familie, de nachtschades. Deze familie komt oorspronkelijk uit Zuid Amerika en zolang onze voorouders op het Afrikaanse continent ronddwaalden heeft er dus niemand een aardappel gegeten. Pas toen onze voorouders zo’n 30.000 jaar geleden in Latijns Amerika arriveerden kwamen ze in contact met de aardappel. De kans dat zij ze toen structureel aten is echter klein. De rauwe knol is niet goed te verteren en de plant is giftig.

Pas nadat men de aardappel echt ging verbouwen werd het interessant om de moeite te nemen om ze te koken. Wij, hier in het Westen, kunnen aardappels al voorgebakken of voorgekookt kopen. Toch is het voor ons geen goede keus. Waarom niet?

Hoge glycaemische index

De glycaemische index (GI) van een voedingsmiddel zegt iets over hoe snel de bloedsuiker omhoog gaat na het eten van een portie van dat voedingsmiddel, vergeleken met een portie pure glucose. De GI wordt vastgesteld door proefpersonen een bepaald voedingsmiddel te laten eten en te kijken wat er vervolgens gebeurt met hun bloedsuikerspiegels. Helaas komt er elke keer dat er een GI wordt vastgesteld een andere uitkomst uit, dus waar dat mogelijk is heb ik een gemiddelde genomen van meerdere studies. Een GI onder de 55 is laag, boven de 70 hoog en daartussen gemiddeld. Onderstaande waardes kwam ik tegen op de site GlycemicIndex.com.

Met de uitzondering van chips, die per 100 gram veel meer vet bevatten dan friet of aardappel, hebben al deze aardappelvarianten een hoge GI en doen ze de bloedsuiker sneller stijgen dan tafelsuiker. Dat was iets totaal nieuws voor de mens, want honing, het enige enkelvoudige suiker dat onze voorouders aten, heeft een veel milder effect op de bloedsuiker en heeft net als de zoete aardappel en de banaan een lage glycaemische index.

Het regelmatig eten van aardappels leidt tot grote wisselingen in de bloedsuikerspiegels wat weer bijdraagt aan het ontstaan van insulineresistentie, overgewicht en hart- en vaataandoeningen.

Aardappelen bevatten saponines

Een andere reden om de aardappel te mijden is dat er specifieke saponines in zitten. Saponines zijn zeep-achtige stoffen die schuim vormen in contact met water. Het type saponine uit de aardappel is de glycoalkaloide. Deze gifstof moet de aardappel beschermen tegen aanvallen van insecten en het opeten door grote dieren, zoals de mens. Hun ‘aanvalsmethode’ is het oplossen van membranen (wanden) van cellen en de wanden van organen. Veel wanden, waaronder de darmwand, bestaan uit dubbele lagen van onder andere cholesterolmoleculen. Glycoalkaloiden kunnen tussen deze cholesterolmoleculen in gaan zitten. Wanneer dit een enkel keertje gebeurt is het lichaam in staat om dit probleem op te lossen en schade te voorkomen. Bij langdurige blootstelling aan glycoalkaloiden kan dit echter tot grote problemen leiden.

Lekke darm

Bij langdurige bloostelling aan glycoalkaloiden wordt het verband tussen de cholesterolmoleculen zo ernstig onderbroken dat er kleine gaatjes ontstaan in de darmwand. De darm is vanaf dat moment ‘lek’. Een lekke darm (google maar eens ‘leaky gut’) kan volgens veel wetenschappers voor langdurige ontstekingsprocessen zorgen en een belangrijke rol spelen bij diverse aandoeningen. Er komen immers stoffen door de darmwand in het lichaam die eigenlijk in de toilet hadden moeten komen. Het immuunsysteem wordt hierdoor extra belast. Een lekke darm wordt o.a. in verband gebracht met auto-immuunziektes, kanker, insulineresistentie en hart- en vaataandoeningen.

Eet nooit een aardappelschil

Het is met eenvoudig bloedonderzoek vast te stellen dat de glycoalkaloiden na het eten van aardappelen inderdaad in het bloed zijn terug te vinden. Deze glycoalkaloiden komen in de hele aardappel voor maar je vindt de hoogste concentratie in het deel dat een dier als eerste aanraakt: de schil. Met name chips die gemaakt zijn van aardappels waar de schil nog op zit bevatten zeer hoge concentraties. 200 gram chips met schil bevat bijvoorbeeld 144 mg glycoalkaloiden. Dit is veel want met 1 mg per kilogram lichaamsgewicht kan je al in gezondheidsproblemen komen.

Gevaren in Nederland al bekend sinds 1995

Een Nederlandse groep onderzoekers publiceerde in 1995 een veel geciteerd artikel over hoe glycoalkoloiden te werk gaan bij het doorlaatbaar maken van membranen. Een jaar later publiceerde deze groep opnieuw over de schadelijke gevolgen van glycoalkaloiden in voeding. Heel bijzonder dat wij in Nederland daar verder nooit iets mee gedaan hebben. Pas toen ik van de Amerikaanse grondlegger van het paleodieet, professor Cordain, in 2009 op de universiteit van Gerona les kreeg zag ik de studie voor het eerst. Andere onderzoekers, waaronder dr. Patel in 2002, ondersteunen de eerdere bevindingen van deze Nederlanders.

Dr. Patel: “Als de aardappel nu zou worden geïntroduceerd als voedingsmiddel zou het waarschijnlijk niet worden toegelaten vanwege de giftige stoffen die erin zitten”.

Een ander Nederlands onderzoeksteam publiceerde in 2005 een studie waarin de effecten van glycoalkaloiden uit aardappels bij mensen werd onderzocht (dus niet in een schaaltje in een laboratorium). Ook deze studie is inmiddels 10 jaar oud maar je hoort er nooit iemand over. De onderzoekers merken op dat het lichaam langer dan 24 uur nodig heeft om zich van deze glycoalkaloiden te ontdoen, waardoor het mogelijk is dat deze stof zich langzaam aan opstapelt bij dagelijks gebruik.

Zoete aardappel, bataat, yam

De zoete aardappel heeft verschillende verschijningsvormen

De witte aardappel behoort niet tot het paleodieet. Een alternatief kan de zoete aardappel zijn. Deze knol behoort tot een totaal andere familie en het enige verwarrende is eigenlijk dat wij hem zoete aardappel noemen. Zouden we de betere naam “bataat” gebruiken, dan was er geen spraakverwarring. De zoete aardappel heeft een veel lagere GI dan de witte aardappel, alhoewel het nog steeds een redelijke hoeveelheid (21 gram per 100 gram) koolhydraten bevat. De zoete aardappel is daarmee ideaal voor sporters. Bovendien is de zoete aardappel erg lekker: gegrild, gekookt, uit de oven, in soepen en op vele andere manieren is er iets lekkers mee te maken.

Complete menu’s zonder aardappelen

Mijn 21-dagen menu’s bevatten vanzelfsprekend geen aardappelen.

• Wil je afvallen? Bekijk mijn 21-dagen menu om af te vallen
• Ben je op gewicht? Bekijk mijn 21-dagen 2000 kcal menu
• Heb je te maken met een auto-immuunziekte? Bekijk mijn 21-dagen AIP menu